Etyka Słowa

Stowarzyszenie Etyki Słowa

Mówienie, pisanie, słuchanie i czytanie należą do zachowań człowieka. W zachowaniach językowych obowiązują pewne reguły, bez których przekaz komunikacyjny byłby niemożliwy lub znacznie utrudniony, albo też relacje między komunikującymi się osobami byłyby nie do zaakceptowania. Można zatem mówić poprawnie lub niepoprawnie, zgodnie z konwencją stylistyczną i gatunkową lub niezgodnie,  można dostosować się do możliwości percepcyjnych partnera lub nie itd. Wszystko, co człowiek czyni, może być dobre lub złe pod względem norm obyczajowych. Może być także dobre lub złe pod względem norm etycznych. Dotyczy to także wykorzystania języka. Istnieją kulturowo uwarunkowane zasady grzeczności językowej. Chcemy je jednak odróżnić od norm etycznych, podobnie jak to zrobiły Jadwiga Puzynina i Anna Pajdzińska w referacie Etyka słowa, wygłoszonym na Forum Kultury Słowa w 1995 roku we Wrocławiu. Autorki przyjmują, że normy grzecznościowe są „po to, aby ktoś sądził [podkreślenie autorek], że ktoś drugi jest mu przyjazny, że go aprobuje itp., podczas gdy normy moralne nakazują rzeczywistą życzliwość[podkreślenie autorek] wobec innych ludzi i ich aprobowanie”. (J. Puzynina, A. Pajdzińska, Etyka słowa. W: O zagrożeniach i bogactwie polszczyzny. Pod red. J. Miodka. Warszawa 1996, s. 35-45). Wspomniane autorki sporządziły coś w rodzaju katalogu zachowań językowych, które można ocenić jako etyczne lub nieetyczne. Oto niektóre ze wskazanych norm:

  • „mówić tak, aby partnerzy czuli się bezpiecznie i mieli świadomość akceptacji”,
  • „mówić to, co się uważa za prawdę, chyba że przemilczenie lub nawet kłamstwo są uzasadnione dobrem innych”,
  • „nie krzywdzić drugiego człowieka ani też grup społecznych słowem wrogim, poniżającym raniącym”,
  • „nie okłamywać innych, nie manipulować nimi za pomocą półprawd, pochlebstwa, demagogii”,
  • „wysłuchiwać innych z dobrą wolą, choć bez naiwności, starając się rozumieć ich racje”.

W listopadzie 2008 roku zarejestrowane zostało Stowarzyszenie Etyki Słowa z siedzibą w Bydgoszczy.

Celami Stowarzyszenia są:

  • propagowanie etycznych zachowań językowych, kształtowanie wrażliwości na etykę słowa,
  • popularyzowanie wiedzy na temat języka w działaniu, w tym relacji między językiem a rzeczywistością, możliwości perswazyjnego wykorzystania języka, związku między językiem a postawami ludzkimi, sposobami ujawniania się przekonań i emocji w języku, wartościowania w wypowiedziach, obecności ideologii w wypowiedziach, agresji językowej, sposobów wykorzystania języka w działalności społeczno-politycznej i innych kwestii mieszczących się w szeroko rozumianych ramach etyki słowa,
  • podejmowanie działań na rzecz obrony społeczeństwa przed manipulacją (perswazją nieuczciwą, traktującą odbiorcę wypowiedzi jako narzędzie do uzyskania pozakomunikacyjnego celu), indoktrynacją, agresją językową i innymi negatywnymi działaniami słownymi” (§ 5. Statutu Stowarzyszenia).

Członkiem Stowarzyszenia może być każda osoba pełnoletnia (zob. § 8. Statutu), której bliskie są przedstawione cele.

Siedzibą Stowarzyszenia jest Bydgoszcz.

Adres: ul. Jagiellońska 11, 85-67 Bydgoszcz, Wydział Humanistyczn  Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy.

Władze Stowarzyszenia wybrane przez Walne Zebranie w  2016 roku:

Zarząd:
Elżbieta Laskowska – prezes
Radosław Sajna – wiceprezes
Iwona Benenowska – sekretarz
Barbara Szwajkowska – skarbnik
Grażyna Sawicka – członek Zarządu

Komisja Rewizyjna:
Anna Bączkowska – przewodnicząca
Aleksy Awdiejew – zastępca przewodniczącego
Grażyna Habrajska – członek

Sąd Koleżeński:
Zofia Sawaniewska – Mochowa - przewodnicząca
ks. Mariusz Kuciński – zastępca przewodniczącego
Agnieszka Rypel